DOĞUM TARİHİ VE YERİ
1901 İstanbul
ÖLÜM TARİHİ VE YERİ
23 Temmuz 1972 İstanbul, Kasımpaşa
MEZARI
Feriköy Mezarlığı
Suat Derviş gazeteci, yazar ve çevirmendir. Küçük yaşta yabancı mürebbiyelerden çok iyi derecede Fransızca ve Almanca öğrenir. Orta öğrenimini İstanbul’da Kadıköy Numune Rüştiyesi ardından da Bilgi Yurdu’nda tamamladıktan sonra 1919–1920 yıllarında Sternisches Konservatuarı’nın şan ve piyano bölümlerine yazılır. Ancak, müzik eğitiminin pek de ona uygun olmadığını, zaman ayıramayacağını düşünerek Edebiyat Fakültesine kayıt yaptırır ve felsefe derslerine devam eder.
Suat Derviş, röportajlarıyla İstanbul’un adeta yoksulluk haritasını çıkardı. Küçük esnaftan, işçiye, hamala, çocuk işçiye, sokak çocuklarına, kadınlara, iş arayan genç kadınlara, gündelikçiye, esrarkeşe, işsize, mağara kovuğu gibi yerde barınanlara, bekâr odalarına, Taşhan’ın muhacir kiracılarına kadar söyleşi yaptı. Boğaziçi semtlerinin çöküntü haline geldiğini gösterdi.
Zihni Anadol’un Aralık 1968 tarihinde kendisiyle yaptığı söyleşide yazılarının yayınlanmamasının nedenini şöyle dile getirir Derviş:
“Faşizmden, Nazizm’den çıkmak üzere olan İkinci Cihan Harbinden nefret ettiğim, kalemim ve dilim yettiği, gücüm yettiği kadar mücadele ettiğim için. Devrimci, toplumcu, sosyal adaletçi olduğum için. Bu uğurda polis takibatına uğradığım, hapishanelerde, polis müdüriyetlerinde süründüğüm, altı yüz erkek arasında tek kadın olarak askeri hapishanede mevkuf yattığım için. Ankara Caddesi’nde ilk basın sendikasını kuran beş meslektaştan biri ve kurulmuş olan sendikanın da başkanı olduğum için… Hariçte Faşizmle, içeride sefaletle savaşanlar henüz pek az iken savaşmaya başladığım, sosyal adaletsizliğe karşı bayrak açtığım; fıkralarım, romanlarım sosyal konudaki röportajlarımla, Türk halkının hakiki durumunun tablosunu ilk verenlerden olduğum için… O zamanlar halktan yana olmak, emekçiden yana olmak, sosyal adaletçi olmak bir suçtu. Şimdi kolay kahramanlıktır… Çünkü bütün bunlar Anayasamızın himayesindedir. Bugün basın sendikası kurmak bir şeref, bir vazifedir…”
Suat Derviş, Lozan Konferansı’nı (1923) ve daha sonra da Uluslararası Montrö Konferansı’nı muhabir olarak (1936) izler.
1940–41 yılları arasında yayımlanan Yeni Edebiyat Dergisi büyük ölçüde Suat Derviş’in yönetimi altında çıkar.
Nisan 1970’te Neriman Hikmet’le birlikte Türkiye Devrimci Kadınlar Derneği’ni kurar (24 Mayıs 1970).
1944’de TKP Soruşturmaları ve tutuklamaları çerçevesinde eşi Reşat Fuat Baraner ile birlikte tutuklanır. Sorgu sırasında çocuğunu düşürür. Reşat Fuat Baraner’i sakladığı ve yasadışı Türkiye Komünist Partisi‘ne katıldığı gerekçesiyle yargılanır, 8 ay tutuklu kalır. 1951’de tekrar tutuklanan eşi 1953’de yargılanmaya başlar. Kendisinin de tutuklanma olasılığı olduğundan o yıl ablasının yanına İsveç’e ve oradan da Paris’e gider.
2022 yılında Sanat Kritik’in yaptığı sergi, podcastlar ve paneller:
Günümüz Edebiyatından Suat Derviş’e Bakmak
Ölümünün 50 Yılında Suat Derviş Sempozyumu – Açılış Konuşması
Ölümünün 50. Yılında Suat Derviş Sempozyumu – 1. Oturum
Ölümünün 50 Yılında Suat Derviş Sempozyumu – 2. Oturum
Feryal Saygılıgil (Haz.) (2021) Kadınlar Hep Vardı – Türkiye Solundan Kadın Portreleri, Dipnot Yayınları, s. 209.
Ayşe Gülen Eyi, “Ein Koffer voller Geschichten”, TAZ, 3.12.2018.
Günseli İşçi (Haz) (2015) Yıldızları Seyreden Kadın. Suat Derviş Edebiyatı. İthaki Yayınları.
Liz Behmoaras (2008) Suat Derviş ; Efsane Bir Kadın ve Dönemi, İstanbul, İletişim Yayınları.
Ahmet Özer (2008) Döneme Tanık Bir Yaşam: Neriman Hikmet, bianet.org, 6. 12. 2008.
Fatmagül Berktay’ın ve Behçet Çelik’in Suat Derviş hakkında makaleleri vardır.
Serdar Soydan’ın Suat Derviş çalışmaları.
En çok bilinen eseri Fosforlu Cevriye 1948 yılında Gece Postası’nda tefrika halinde çıktı ve 1968 yılında kitap olarak yayımlandı.
Derviş’in şimdiye kadar 40’ın üzerinde telif romanı, 27 tane çeviri ve adapte romanı, 300’ün üzerinde öyküsü olduğunu saptandı
Suat Derviş sayfasındaki bilgiler, 2 Nisan 2023 tarihinde Feryal Saygılıgil tarafından yüklenmiştir.
Ek bilgi önerileriniz için: info@istanbulgendermuseum.org
Tohum ekenler, fide dikenler – Türkiye sol hareketi kadın+lar tarihi arşivine isim yükleme kuralı:
– Yaşayan kişiler, kendisiyle ilgili bilgileri ancak şahsen ekleyebilir.
– Vefat etmiş isimlerin bilgi girişi ise, konuya ilgi duyan herkes için mümkündür.
İstanbul Toplumsal Cinsiyet Müzesi